Bóng đá Anh, đặc biệt là Ngoại hạng Anh, luôn có sức hút mãnh liệt đối với người hâm mộ trên toàn thế giới, và Việt Nam không phải là ngoại lệ. Bên cạnh những ngôi sao quốc tế được mua về với giá chuyển nhượng khổng lồ, một yếu tố quan trọng không kém tạo nên bản sắc và sự bền vững cho các câu lạc bộ Anh chính là hệ thống học viện đào tạo trẻ. Những lò đào tạo này không chỉ cung cấp nguồn nhân lực tài năng cho đội một mà còn đóng góp đáng kể vào thành công của bóng đá quốc gia, đồng thời mang lại giá trị kinh tế to lớn. Bài viết này sẽ điểm qua những lò đào tạo bóng đá Anh được đánh giá là xuất sắc và có ảnh hưởng nhất trong lịch sử.
Các học viện bóng đá, nếu được xây dựng và vận hành đúng đắn, có thể trở thành công cụ hữu ích bậc nhất cho một câu lạc bộ. Bất kể hoàn cảnh hiện tại của đội một ra sao, tốt hay xấu, một học viện vững mạnh đảm bảo rằng đội bóng sẽ có một dòng chảy liên tục các tài năng trẻ đầy triển vọng gia nhập đội hình mỗi mùa giải.
Trong thế giới bóng đá hiện đại, lòng trung thành là một thứ xa xỉ. Do đó, nhiều đội bóng không thuộc nhóm “đại gia” thường chứng kiến những tài năng xuất sắc nhất của mình bị các đội bóng lớn hơn “cuỗm” mất. Tuy nhiên, điều này cũng mở ra cơ hội để câu lạc bộ kiếm được khoản lợi nhuận đáng kinh ngạc từ những cầu thủ mà họ đào tạo gần như miễn phí, phản ánh guồng quay tiền bạc khổng lồ trong môn thể thao vua ngày nay.
Với tất cả những yếu tố trên, không thể phủ nhận rằng có hàng chục lò đào tạo xuất sắc thuộc nhiều đội bóng khác nhau, không chỉ ở Ngoại hạng Anh mà trên toàn thế giới. Nhưng xét riêng trong bối cảnh bóng đá Anh, những học viện nào xứng đáng được vinh danh là đỉnh cao trong lịch sử?
Để đánh giá và xếp hạng các lò đào tạo bóng đá Anh, chúng ta có thể dựa trên các yếu tố sau:
- Chất lượng cầu thủ: Mức độ xuất sắc và tầm ảnh hưởng của các cầu thủ do học viện đó sản sinh ra.
- Giá trị: Khả năng tạo ra lợi nhuận từ việc bán cầu thủ hoặc giá trị kinh tế của những cầu thủ “cây nhà lá vườn” đối với câu lạc bộ.
- Tác động: Mức độ quan trọng của các cầu thủ trẻ đối với thành công của đội một và bóng đá Anh nói chung.
- Thời gian gắn bó: Xu hướng các cầu thủ trẻ gắn bó lâu dài với câu lạc bộ chủ quản.
Dựa trên các tiêu chí này, cùng nhìn lại những học viện bóng đá Anh đã ghi dấu ấn đậm nét trong lịch sử:
Manchester United
Lò đào tạo trẻ của Manchester United, nổi tiếng với tên gọi Carrington, có một lịch sử lừng lẫy trong việc sản sinh ra những tài năng đẳng cấp thế giới. Nếu so sánh số lượng cầu thủ “cây nhà lá vườn” trong đội một hiện tại với các thời kỳ trước đây, có thể thấy một sự suy giảm nhẹ. Tuy nhiên, điều đó không làm lu mờ đi sự xuất sắc của học viện Quỷ Đỏ trong quá khứ.
Dưới thời Sir Matt Busby, Man Utd tự hào với thế hệ “Busby Babes” gồm những cầu thủ trẻ xuất chúng trưởng thành từ học viện như Sir Bobby Charlton, George Best và Duncan Edwards. Nhưng nổi tiếng nhất phải kể đến “Thế hệ 92” (Class of 92) – lứa cầu thủ ra mắt đội một vào khoảng năm 1992, trở thành nền tảng cho giai đoạn thống trị của Sir Alex Ferguson trong thập niên 90 và 2000.
Marcus Rashford và Alejandro Garnacho, những tài năng từ lò đào tạo trẻ Manchester United, ăn mừng bàn thắng.
Nicky Butt và Phil Neville là hai thành viên tiêu biểu, nhưng bộ tứ nổi tiếng nhất của Class of 92 gồm David Beckham, Paul Scholes, Ryan Giggs và Gary Neville. Tất cả (ngoại trừ Beckham) đã dành toàn bộ sự nghiệp chuyên nghiệp của mình tại Old Trafford và đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong cú ăn ba lịch sử mùa giải 1998/99. Gần đây, học viện vẫn tiếp tục cho ra lò những cái tên đáng chú ý như Marcus Rashford và Kobbie Mainoo, những trụ cột của đội tuyển Anh.
Liverpool
Học viện Kirkby của Liverpool cũng là một nguồn cung cấp tài năng dồi dào cho đội chủ sân Anfield và bóng đá Anh. Trong nhiều thập kỷ, The Kop đã đặt niềm tin vào việc phát triển cầu thủ trẻ, tạo nên những biểu tượng gắn liền với lịch sử câu lạc bộ.
Nổi bật nhất trong lịch sử học viện Liverpool phải kể đến Steven Gerrard và Jamie Carragher – hai huyền thoại “một câu lạc bộ” đúng nghĩa, trở thành linh hồn của đội bóng và đội tuyển Anh trong suốt kỷ nguyên vàng son của họ. Cả hai đều là trụ cột giúp Liverpool giành chức vô địch Champions League năm 2005.
Những năm gần đây, học viện tiếp tục cho ra mắt những cầu thủ chất lượng như Trent Alexander-Arnold, người đã trở thành hậu vệ phải hàng đầu thế giới và đóng góp lớn vào chức vô địch Ngoại hạng Anh và Champions League của Liverpool. Curtis Jones, Harvey Elliott cũng là những sản phẩm hiện tại của Kirkby, cho thấy cam kết tiếp tục đầu tư vào lớp kế cận của đội bóng vùng Merseyside.
West Ham United
Được mệnh danh là “Học viện Bóng đá” (Academy of Football), West Ham United có truyền thống sản sinh ra những cầu thủ kỹ thuật và đầy cá tính. Dù không luôn cạnh tranh ở đỉnh cao Ngoại hạng Anh, lò đào tạo của họ vẫn liên tục cho ra mắt những cái tên gây tiếng vang.
Trong quá khứ và những năm đầu thế kỷ 21, West Ham đã đào tạo nên một lứa cầu thủ tài năng, sau này trở thành ngôi sao ở các câu lạc bộ lớn hơn và cả đội tuyển Anh. Tiêu biểu có thể kể đến Rio Ferdinand, Frank Lampard, Joe Cole, Michael Carrick. Dù họ không gắn bó trọn sự nghiệp với Búa tạ, việc được đào tạo và phát triển tại đây đã tạo nền tảng vững chắc cho thành công của họ.
Gần đây, học viện tiếp tục sản sinh ra những cầu thủ trẻ tiềm năng, tiếp nối truyền thống của câu lạc bộ Đông London. Dù đã bán đi nhiều ngôi sao vì lý do tài chính, West Ham vẫn tự hào về khả năng phát hiện và mài giũa “ngọc thô” của mình.
Leeds United
Dù không còn ở thời kỳ đỉnh cao như quá khứ huy hoàng, lò đào tạo của Leeds United vẫn có lịch sử dài lâu trong việc sản sinh ra tài năng. Trong kỷ nguyên vàng của Don Revie, giai đoạn thành công nhất của câu lạc bộ, nhiều trụ cột của đội bóng, những cái tên như Billy Bremner, Jack Charlton, Eddie Gray, Peter Lorimer và Paul Madeley, đều là sản phẩm của lò đào tạo tại Elland Road. Họ chính là nền tảng vững chắc cho đội bóng của Revie.
Huyền thoại Billy Bremner, biểu tượng của Leeds United trưởng thành từ lò đào tạo.
Những năm gần đây, dù câu lạc bộ trải qua nhiều thăng trầm, Leeds vẫn tiếp tục cho ra đời một dòng chảy cầu thủ trẻ ổn định. Cựu hậu vệ Real Madrid Jonathan Woodgate, tiền vệ đầy nhiệt huyết David Batty, thủ môn đội tuyển Anh Paul Robinson và James Milner (hiện đang thi đấu cho Brighton) đều được nuôi dưỡng tại Tây Yorkshire. Những cái tên nổi bật gần đây nhất đến từ lò Leeds là Kalvin Phillips và Archie Gray. Phillips hiện đang thi đấu cho Ipswich Town theo dạng cho mượn từ Manchester City, còn Gray, vẫn là một cầu thủ tuổi teen, đang được sử dụng như một lựa chọn xoay vòng và phát triển ở nhiều vị trí trong đội hình Tottenham Hotspur.
Arsenal
Học viện Hale End của Arsenal đã đóng góp không nhỏ vào lịch sử và thành công của Pháo thủ, đặc biệt trong kỷ nguyên của Arsène Wenger. Dù Wenger nổi tiếng với việc phát hiện và phát triển các tài năng trẻ từ khắp nơi trên thế giới, lò đào tạo nội bộ vẫn là một nguồn cung cấp quan trọng.
Những cầu thủ trưởng thành từ học viện hoặc gia nhập từ rất sớm và được đào tạo tại Arsenal đã trở thành những cái tên huyền thoại như Tony Adams, Ashley Cole. Gần đây hơn, những cầu thủ như Jack Wilshere đã cho thấy tiềm năng to lớn của lò đào tạo này.
Hiện tại, Arsenal đang sở hữu một lứa cầu thủ trẻ đầy hứa hẹn từ Hale End, trở thành nòng cốt của đội một dưới thời Mikel Arteta. Tiêu biểu nhất là Bukayo Saka và Emile Smith Rowe, những cầu thủ tấn công tài năng đã khẳng định được vị trí của mình. Eddie Nketiah cũng là một sản phẩm khác của học viện đang thi đấu cho đội một. Điều này cho thấy học viện Hale End vẫn đang hoạt động hiệu quả và là nền tảng cho tương lai của câu lạc bộ Bắc London.
Chelsea
Trong những năm gần đây, học viện Cobham của Chelsea đã nổi lên như một trong những lò đào tạo hàng đầu không chỉ ở Anh mà cả châu Âu. Sau nhiều năm chi tiêu mạnh tay trên thị trường chuyển nhượng, Chelsea đã đầu tư lớn vào hệ thống đào tạo trẻ và gặt hái được những thành quả đáng kể.
Cobham đã sản sinh ra một loạt cầu thủ tài năng và nhanh chóng được đôn lên đội một, trở thành trụ cột hoặc được bán đi với giá trị chuyển nhượng cao, mang về nguồn thu đáng kể cho câu lạc bộ. Mason Mount, Reece James, Conor Gallagher, Ruben Loftus-Cheek là những ví dụ điển hình về các cầu thủ “cây nhà lá vườn” đã khẳng định được tên tuổi tại Stamford Bridge và đội tuyển Anh.
Khả năng đào tạo ra những cầu thủ chất lượng cao và sẵn sàng thi đấu ở cấp độ cao nhất đã giúp Chelsea có thêm lựa chọn đội hình và giảm bớt áp lực chi tiêu. Cobham giờ đây được coi là một tài sản quý giá, là yếu tố quan trọng trong chiến lược phát triển dài hạn của The Blues.
HLV Erik ten Hag, người đã tin tưởng và phát triển các cầu thủ trẻ tại Manchester United.
Tottenham Hotspur
Tottenham Hotspur cũng có truyền thống chú trọng đào tạo trẻ và học viện của họ đã sản sinh ra nhiều cầu thủ chất lượng. Dù không đình đám như Manchester United hay Arsenal trong một số giai đoạn lịch sử, Spurs vẫn âm thầm đóng góp những tài năng đáng kể.
Biểu tượng gần đây nhất và có lẽ là vĩ đại nhất trưởng thành từ học viện Spurs chính là Harry Kane. Tiền đạo kỷ lục của đội tuyển Anh và Tottenham đã có một sự nghiệp lẫy lừng sau khi được phát triển từ hệ thống trẻ của câu lạc bộ. Bên cạnh Kane, các cầu thủ như Andros Townsend hay Ryan Mason (hiện là huấn luyện viên) cũng là sản phẩm của lò đào tạo Spurs.
Trong những năm gần đây, Tottenham tiếp tục đầu tư vào học viện với hy vọng tìm kiếm và phát triển những Harry Kane tiếp theo. Việc tập trung vào cầu thủ trẻ là một phần quan trọng trong triết lý xây dựng đội bóng của Spurs.
Kết luận
Các lò đào tạo trẻ đóng vai trò then chốt trong sự phát triển bền vững của bóng đá Anh. Chúng không chỉ là nơi ươm mầm những tài năng cho các câu lạc bộ, mà còn là nguồn cung cấp nhân lực quan trọng cho đội tuyển quốc gia, góp phần vào những thành công trên đấu trường quốc tế. Từ những thế hệ huyền thoại của Manchester United và Leeds United, đến những tài năng hiện tại của Liverpool, Arsenal, Chelsea, West Ham và Tottenham, các học viện bóng đá Anh đã và đang chứng minh giá trị của mình.
Việc đầu tư vào đào tạo trẻ mang lại lợi ích kép: cung cấp cầu thủ cho đội một với chi phí thấp và tạo ra nguồn thu từ việc bán đi những cầu thủ không phù hợp hoặc có giá trị cao. Quan trọng hơn, nó nuôi dưỡng tình yêu và sự gắn kết giữa cầu thủ với câu lạc bộ, điều ngày càng hiếm hoi trong bóng đá hiện đại. Có thể nói, sức khỏe của bóng đá Anh trong tương lai phụ thuộc rất nhiều vào chất lượng và hiệu quả hoạt động của những lò đào tạo này.
